Tọa đàm "Tiếng Việt và văn hóa người Việt nhìn từ Việt ngữ học lịch sử"

Ngày 25 tháng 7 năm 2025, tại Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội, Trường Ngoại ngữ - Du lịch đã vinh dự tổ chức buổi Toạ đàm học thuật với chủ đề “Tiếng Việt và văn hóa người Việt nhìn từ Việt ngữ học lịch sử”, do GS.TS Trần Trí Dõi - thành viên Hội đồng Giáo sư ngành Ngôn ngữ học, Nguyên Chủ nhiệm Khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội - một trong những học giả đầu ngành trong lĩnh vực Ngôn ngữ học - trình bày.

Buổi Toạ đàm có sự tham dự của các giảng viên, nghiên cứu sinh, sinh viên ngành Ngôn ngữ học, Việt Nam học và nhiều sinh viên đến từ các trường đại học trên địa bàn Hà Nội như Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Hà Nội...tạo nên một không khí học thuật sôi nổi, liên ngành và liên trường.

Trong phần trình bày chính, GS.TS Trần Trí Dõi đã dẫn dắt người nghe khám phá lịch sử phát triển của tiếng Việt qua các giai đoạn Bắc thuộc, phong kiến tự chủ, đến thời kì hiện đại. Ngôn ngữ người Việt - với tư cách là một thành viên trong ngôn ngữ Vietic thuộc nhánh Môn – Khmer, họ Nam Á - được đặt trong dòng chảy văn hóa - lịch sử rộng lớn của khu vực Đông Nam Á và thế giới.

GS.TS Trần Trí Dõi - thành viên Hội đồng Giáo sư ngành Ngôn ngữ học, Nguyên Chủ nhiệm Khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội

Giáo sư đặc biệt nhấn mạnh mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa: tiếng Việt không đơn thuần là một công cụ giao tiếp mà còn là một tấm gương phản chiếu tiến trình văn minh của cộng đồng người Việt, từ cấu trúc xã hội, mối quan hệ thân tộc, hệ thống quan lại đến sự tiếp xúc và vay mượn các ngôn ngữ Hán Tạng, Nam Đảo, Thái...

Một điểm nhấn quan trọng khác là phần phân tích sâu sắc về tộc danh “Lạc Việt” từ góc nhìn ngôn ngữ học lịch sử. Theo GS, tên gọi “Lạc Việt” “雒 (駱/絡) 越” vốn là tên tự gọi (autonym) trong tiếng Môn - Khmer, sau trở thành tên được gọi (exonym). Từ thế kỉ XV, thuật ngữ này được người Việt sử dụng trở lại như một biểu tượng gắn với nguồn gốc tổ tiên người Đại Việt.

Toạ đàm với nhiều câu hỏi, bình luận và trao đổi được giảng viên, sinh viên đặt ra với GS.TS Trần Trí Dõi đã tạo nên một phiên thảo luận học thuật đầy hào hứng. Các câu hỏi về căn cứ phân chia các giai đoạn Bắc thuộc ở nước ta; vai trò của phương ngữ trong tiến trình chuẩn hóa tiếng Việt hiện đại và làm rõ thêm mối liên hệ giữa phương ngữ và bản sắc vùng miền; việc phục dựng và bảo tồn các dạng thức ngôn ngữ cổ Việt - Mường, đồng thời đặt vấn đề về tính khả thi trong việc đưa những tư liệu cổ này vào giảng dạy; phương pháp tiếp cận liên ngành giữa ngôn ngữ học lịch sử, khảo cổ học và dân tộc học…đều được GS đánh giá cao và trả lời chi tiết, sâu sắc.

Nhiều câu hỏi, bình luận và trao đổi được giảng viên, sinh viên đặt ra tại buổi Tọa đàm

GS.TS Trần Trí Dõi chia sẻ: “Điều quan trọng nhất không chỉ là tri thức, mà là sự say mê khám phá những tầng sâu của lịch sử ngôn ngữ dân tộc. Mỗi sinh viên ngôn ngữ học cần trở thành người kể chuyện lịch sử bằng chính tiếng Việt.”

Kết thúc Tọa đàm, PGS.TS Trần Trọng Dương, đại diện Khoa Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam đã có lời phát biểu cảm ơn GS.TS Trần Trí Dõi vì một buổi thuyết trình thực sự giàu giá trị khoa học và truyền được tình yêu khoa học và tiếng Việt đến với sinh viên, học viên và nghiên cứu sinh của Trường Ngoại ngữ - Du lịch. PGS.TS nhấn mạnh GS.TS Trần Trí Dõi không chỉ mang đến cho chúng ta một hệ thống tri thức bài bản, có chiều sâu về ngôn ngữ và văn hóa Việt mà còn gợi mở nhiều hướng đi mới cho nghiên cứu của sinh viên và giảng viên. Những phân tích về tộc danh Lạc Việt, về tiến trình hình thành tiếng Việt theo chiều lịch đại đã cho thấy tiếng Việt không chỉ là một ngôn ngữ mà là một di sản văn hóa đặc biệt quý báu.

GS.TS. Trần Trí Dõi chụp ảnh lưu niệm cùng các giảng viên, nghiên cứu sinh, sinh viên ngành Ngôn ngữ học, Việt Nam học và nhiều sinh viên đến từ các trường đại học trên địa bàn Hà Nội

Bài trình bày không chỉ khơi gợi sự quan tâm đến lịch sử ngôn ngữ mà còn mở ra những hướng nghiên cứu thiết thực cho sinh viên ngành Ngôn ngữ học. Đây còn là một cơ hội quý báu để tiếp cận tư duy nghiên cứu khoa học, làm quen với các khái niệm chuyên sâu như “autonym”, “proto-Vietic”…và hiểu rõ hơn về căn tính dân tộc qua lăng kính ngôn ngữ.

Buổi Toạ đàm đã khép lại trong không khí trân trọng và đầy cảm hứng khoa học. Đây là một minh chứng rõ nét cho vai trò của các hoạt động trao đổi học thuật trong việc nâng cao chất lượng đào tạo, mở rộng tư duy khoa học và kết nối tri thức trong cộng đồng đại học mà khoa Tiếng Việt và Văn hoá Việt Nam, Trường Ngoại ngữ - Du lịch, Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội đã luôn duy trì, tổ chức thành công.

PGS.TS. Trần Trọng Dương - Khoa Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam, Trường Ngoại ngữ - Du lịch (HaUI) tặng quà lưu niệm cho GS.TS Trần Trí Dõi - thành viên Hội đồng Giáo sư ngành Ngôn ngữ học, Nguyên Chủ nhiệm Khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội

Một số hình ảnh tại buổi tọa đàm: